محل تبلیغات شما

زبان شناسی همگانی



انجمن زبان ­شناسی ایران با همکاری پژوهشکده زبان­شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می­کند:

 

فراخوان مقاله»

چهارمین همایش بین‎المللی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی

 

دبیران علمی: دکتر امید طبیب­زاده، دکتر علی‎اصغر قهرمانی مقبل

دبیر اجرایی: دکتر مائده­سادات میرطلائی

 

تاریخ‌های مهم:

 

ارسال اصل مقاله و چکیده انگلیسی:             1/11/1398

اعلام نتایج داوری:                             15/11/1398                          

ارسال نسخه نهایی مقاله (اعمال نظرات داوران):           25/11/1398                     

زمان برگزاری همایش:                         22/3/1399

 

 

 

محورهای همایش:

وزن شعر فارسی
وزن اشعار ایرانی
بررسی صوت­شناختی مرتبط با وزن شعر
عروض تطبیقی
رده­شناسی وزنی
مطالعات نظری وزن شعر
بررسی قافیه در شعر
وزن شعر و موسیقی

____________________________________________

·          مقالات حتماً باید بر اساس قالب محتوایی و صوری ابلاغی انجمن تدوین شود.

·          مقالات می بایست به نشانی رایانامه hamayesh@lsi.ir  ارسال شوند.


انجمن زبان­شناسی ایران با همکاری گروه زبان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس
 برگزار می­کند:

 

 

فراخوان مقاله»

چهارمین همایش ملی زبان‌شناسی حقوقی: تحلیل گفتمان حقوقی

 

 

دبیر علمی: دکتر فردوس آقاگل­زاده

دبیر اجرایی: دکتر فائزه فرازنده­پور

 

 

تاریخ‌های مهم:

 

ارسال اصل مقاله و چکیده انگلیسی:   30  مهر 1398

اعلام نتایج داوری: 20 آبان 1398                                     

ارسال نسخه نهایی مقاله (اعمال نظرات داوران) :  1 آذر 1398                 

زمان برگزاری همایش: 1 اسفند 1398

مکان برگزاری:  دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

 

 

معرفی همایش:

 زبان­شناسی حقوقی  که به عنوان حوزه میان­رشته­ای جدید و حلقه ارتباطی میان زبان­شناسی و رشته حقوق است در صدد است تا با یافته­های علم زبان­شناسی به حل آن دسته از مشکلات و مسائل حقوقی بپردازد که از نوع زبان، خواه از گونه گفتاری و خواه نوشتاری آن است. لذا هر یک از شاخه­های زبان­شناسی اعم از آواشناسی، ساختواژه، نحو، معنا شناسی، تحلیل گفتمان و کاربردشناسی به نوعی با حوزه­های مختلف حقوق و نهاد­های مرتبط با قانون در ارتباط است و تعامل این دو می­تواند موجب خدمت به مردم، قوه قضاییه، مراکز پلیس، دادگستری و مراکز تدوین قوانین از متون قراردادهای داخلی و بین­المللی تا قانون اساسی شود. لذا این امر نشانگر ضرورت انجام مطالعات و پژوهش­های وسیع در این راستا و در جهت بومی­سازی این میان رشته ای است و برگزاری چهارمین همایش ملی زبان­شناسی حقوقی نیز در راستای تحقق این امر می­باشد.

 

 

محورهای همایش:

تحلیل گفتمان دادگاه­های کیفری، مدنی، خانواده، مراکز پلیس و سایر موقعیت­های حقوقی؛
مطالعه زبان در تدوین قراردادهای داخلی و بین­المللی؛
ترجمه متون حقوقی؛
راهکارهای بومی­سازی زبان­شناسی حقوقی در ایران؛
نقش زبان­شناسان در بخش­های حقوقی دستگاه­های دولتی و دادگاه­ها؛
تحلیل و بررسی سبک شناختی  متون حقوقی؛
جایگاه حقوق زبانی در زبان حقوقی.
راهکارهای ساده­سازی زبان حقوقی در ایران

 

____________________________________________

·          مقالات حتماً باید بر اساس قالب محتوایی و صوری ابلاغی انجمن تدوین شود.

   مقالات می بایست به نشانی رایانامه hamayesh@lsi.ir  ارسال شوند.


کارگاه لاتک و کاربرد آن در زبان‌شناسی به همت انجمن زبان‌شناسی ایران و انجمن دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی به مدت پنج جلسه با تدریس آقای دکتر مسعود قیومی، عضو محترم هیئت علمی پژوهشگاه علوم  انسانی و مطالعات فرهنگی،  در دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار می‌‌شود. زمان برگزاری چهارشنبه‌ها از ساعت 14 تا است. شروع دوره 21 فروردین خواهد بود.

هزینه ثبت‌نام: 200 هزار تومان است.  خواهشمند است این مبلغ به حساب  0243122783 به نام انجمن زبان‌شناسی ایران، بانک تجارت شعبه علامه طباطبایی و یا شماره کارت: 5859831022174816 به نام زهرا ابراهیم بانکی وارزیر شود و رسید ثبت‌نام به رایانامهz.khalaj@atu.ac.ir ارسال گردد.


از همه اساتید محترم و دانشجویان زبان‌شناسی دعوت می‌شود تا با حضور فعال خود در کارگاه بین‌المللی بررسی عملی مشخصه‌های نوایی-تحلیل رایانه‌ای وزن و آهنگ گفتار» گروه مترجمی زبان دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) ما را در برگزاری مؤثرتر این کارگاه یاری نمایند. علاقمندان به شرکت در این کارگاه می‌توانند به روش زیر در این کارگاه ثبت نام نمایند:

 

واریز پول به  حساب:

بانک ملت، به حساب درآمد معاونت امور بین‌الملل دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

شماره حساب: 5106793823

 

فرستادن رسید به رایانامه زیر:

 

هزینه ثبت نام به شرح زیر است:

 

اساتید دانشگاه:                               1200000  ریال

دانشجویان:                                   800000    ریال

 

 

فروغ شوشتری زاده

دبیر اجرایی کارگاه

عضو گروه مترجمی زبان انگلیسی

دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

 


دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

با حمایت انجمن زبان‌شناسی ایران و سازمان سمت

در قالب مدرسه تابستانی انجمن زبان‌شناسی برگزار می‌کند:

همایش زبان­شناسی تجربی

Conference on Experimental Linguistics

(همراه با کارگاه­های تخصصی)

13-15 شهریور 97

رئیس همایش: دکتر محمود بی‌جن‌خان

دبیر علمی: دکتر وحید صادقی

قزوین، دانشگاه بین­المللی امام خمینی، دانشکده علوم انسانی

مهلت ارسال مقاله کامل: 1 تیر 97

 

محورهای همایش:

آواشناسی و واج­شناسی آزمایشگاهی

زبان­شناسی رایانشی

زبان­شناسی پیکره­ای

روان­شناسی زبان

عصب­شناسی زبان

مطالعات میدانی زبان­ها و گویش­های ایرانی

زبان­شناسی اجتماعی

آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان

زبان­شناسی قضایی

 

ایمیل دبیرخانه همایش: exlinguistics@gmail.com

اطلاعات بیشتر در مورد همایش: www.lsi.ir



 
 
 

راه­ اندازی رشته علوم شناختی - زبانشناسی» در دانشگاه تربیت مدرس

بدین وسیله به اطلاع می رساند طی نامه شماره 97883/ 2 مورخ 8/5/96 که به امضای معاون محترم آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده است با ایجاد رشته علوم شناختی  زبان شناسی» در دانشگاه تربیت مدرس موافقت قطعی به عمل آمد. بنابراین، گروه زبان شناسی این دانشگاه به عنوان اولین دانشگاه در سطح کشور از سال تحصیلی 98-97 از بین علاقه مندان حوزه علوم شناختی زبان در مقطع دکتری دانشجو می پذیرد.


تکیۀ واژه و گروه در زبان فارسی بر مبنای نظریۀ بهینگی

راضیه شجاعی 1
دانشگاه تهران
محرم اسلامی 2
دانشگاه زنجان
محمود بیجنخان 3
دانشگاه تهران

چکیده
مقالۀ حاضر به بررسی الگوی تکیۀ زبان فارسی در سطوح کلمه و گروه نحوی میپردازد و نشان
میدهد که در چارچوب نظریۀ واجشناسیِ نوایی، تکیۀ واژگانی در زبان فارسی از الگویی ثابت
پیروی میکند. تکیۀ واژگانی در زبان فارسی تابع قاعدة تکیۀ کلمۀ واجی یعنی راسترو است،
اما در بررسی تکیۀ گروه، رجوع به اطلاعات نحوی و ساخت سازهایِ درونیِ سازة نحوی امری
اجتنابناپذیر است. اصل هستهگریزی (اسلامی، 1379 و 1384 ) بهخوبی از پس تبیین این
مسئله برمیآید. از این روی، پژوهش حاضر در تحلیل دادهها از اصل یادشده بهره میجوید.
هدف دیگر این مقاله، ارائۀ دستور الگوی آهنگ کلمۀ واجی، گروه واژهبست و گروه واجیِ زبان
است. به این منظور، دادههای پژوهش که برگرفتهاند (OT) فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی
از اثر اسلامی ( 1384 ) در چارچوب نظریۀ بهینگی تحلیل میشوند و دستوری با استفاده از
محدودیتهای نقضپذیر بهینگی ارائه میشود.
کلیدواژه ها: تکیۀ واژگانی، تکیۀ گروه، اصل هستهگریزی، واجشناسیِ نوایی، نظریۀ بهینگی.



رشد ابزارهای انسجام دستوری در گفتمان نوشتاری
 دانش آموزان فارسی زبان

آتوسا رستم بیک  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
امین حاجی رضایی  دانشجوی دکترای زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی
سید مصطفی عاصی  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مهسا پهلوان زاده  دانشجوی دکترای زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی

همزبانی و بی‌زبانی

امیر هاشمی مقدم

زبان، ابزاری است برای برقراری ارتباط، و زبان گفتاری، مهمترین این ابزراها است. زبان مشترک یکی از مهمترین ویژگی‌های یک فرهنگ است و حتی اگر یک فرهنگ مادر به‌واسطه مسائلی همچون مرزبندی‌های تصنعی و ی، چند پارچه شود، باز هم این زبان مشترک است که می‌تواند ارکان یک فرهنگ مشترک را همچنان استوار و پابرجا نگه دارد.

ایران کنونی و افغانستان، تا چندی پیش زیر لوای یک فرهنگ مشترک بودند و زبان‌شان نیز در این میان، مشترک بود. بخش مهمی از دغدغه‌های محمدکاظم کاظمی، شاعر و ادیب خوش‌آوازه معاصر افغانستان به این امر باز می‌گردد که گاه آنها را در سلسله یادداشتهای رومه‌ای و گاه در قالب کتابهایی به زبان ساده، اما منسجم بررسی می‌کند.

کاظمی، محمدکاظم (1390)، همزبانی و بی‌زبانی، تهران: عرفان. چاپ دوم.

در آغاز، نویسنده در طرح مسأله، اشاره به توانمندی گسترده زبان فارسی تا دو سه سده پیش و افول ستاره اقبالش اشاره می‌‌کند. دلایل چندی برای این افول برشمرده می‌شود که یکی از آنها، کشیده شدن مرزهای ی بین سرزمینهای فارسی‌زبان است. اما آنچه نگاه کاظمی را به خود معطوف داشته این است که این مرزها که نخست فقط ی بودند، کم‌کم هویتی فرهنگی هم یافتند» (ص: 16). وی البته در همان آغاز اشاره می‌کند که هر آنچه درباره مسائل زبان فارسی در دو کشور ایران و افغانستان می‌نویسد، دامن زبان فارسی در تاجیکستان را هم گرفته (که به زور و فشار روسیه، نامش از فارسی به تاجیکی دگرگون شد)، اما به‌واسطه ناآشنایی نویسنده با حوزه زبان فارسی در تاجیکستان امروز، به آن کشور نپرداخته است (ص: 11).

به جز یادداشت نگارنده و طرح مسأله، مطالب اصلی کتاب در پنج بخش کلی مرتب شده که هر بخش خود به چند زیربخش تقسیم می‌شود.

بیان همزبانی» در این بخش نویسنده برای اینکه نشان دهد فارسی ایران با فارسی دری افغانستان یک زبان یکسان است، چندین نمونه از نثر نویسنده‌های معاصر افغانستان را گواه آورده است. او این نویسندگان را از میان کسانی گزینش کرده که سابقه زندگی در ایران ندارند تا این شائبه به وجود نیاید که تحت تأثیر محیط زندگی، واژه‌های فارسی ایرانی وارد ادبیات و نثر فارسی دری افغانستان شده است. تکه‌هایی از آثار نویسندگانی همچون صلاح‌الدین سلجوقی (1274- 1349 خ)، میرغلام محمد غبار (1276- 1356 خ)، احمدعلی کهزاد (1287-1361 خ)، عبدالحی حبیبی (1328ق-1363 خ)، اعظم رهنورد زریاب (1323- )، سرور آذرخش (1327خ- )، حسین فخری (1328خ- )، سپوژمی زریاب (1329خ- ) و خالد نویسا (1350خ- ) نشان داده شده که به‌طور کامل برای یک ایرانی قابل فهم است و از میان این همه متون نمونه، تنها سه واژه در زبان دو کشور متفاوت بود. نویسنده سپس اشاره می‌کند که در کل زبان فارسی رایج در افغانستان، دویست واژه وجود دارد که برای ایرانیان نامفهوم است (ص: 26).

در ادامه، نویسنده به چهار مرکز عمده زبان فارسی در افغانستان، یعنی هرات، کابل، بامیان و مزارشریف اشاره کرده که با هم تفاوتهای قابل ملاحظه‌ای در لهجه دارند. اما کاظمی با مقایسه لهجه هراتی با لهجه کابلی و لهجه رایج در ایران، نشان می‌دهد که لهجه هراتی به فارسی ایران نزدیکتر است تا فارسی رایج در کابل؛ و برای اثبات این مدعا، جدول تطبیقی‌ای از بسیاری  واژه‌ها در این سه منطقه را نشان می‌دهد.

اما ماجرا وقتی جالبتر می‌شود که در جدولی مشابه، برخی واژه‌ها را در خراسان ایران با تهران و افغانستان مقایسه کرده و نشان می‌دهد که واژه‌های مورد استفاده در خراسان بیشتر شبیه به لهجه کابلی است تا لهجه تهرانی. مثلاً در خراسان و افغانستان، پاوزار و پیزار برای کفش به کار می‌رود که در نوشته‌های کهن فارسی نیز به همین شکل یاشبیه آن (پای‌افزار) به کار می‌رفته است.
در ادامنه نویسنده به دنبال نشان دادن ریشه‌های تفاوت برخی واژگان در دو سوی مرز است و برای هر کدام از دلایلی که در زیر برمی‌شمریم، شواهد بسیاری ارائه می‌کند: 1- متروک شدن یک واژه در یک نیمه از این قلمرو زبانی؛ 2- تأثیر زبانهای دیگر (برای نمونه زبان فارسی ایران بیشتر تحت تأثیر فرانسوی بود و فارسی افغانستان تحت تأثیر انگلیسی)؛ 3-تغییر شکل و تغییر تلفظ واژگان؛ 4- تفاوتهای دستوری (برای نمونه در ایران می‌گویند پختن، در حالی‌که در افغانستان می‌گویند پخته کردن)؛ 5- تفاوت در ترکیب‌سازی (برای نمونه در ایران می‌گویند لاک‌پشت و در افغانستان می‌گویند سنگ‌پشت)؛ 6- تفاوت در حوزه کاربرد واژگان (برای نمونه در ایران جاده را برای راه‌های بین شهری و در افغانستان برای درون شهری به کار می‌برند)؛ 7- ابداعات امروزین (در ایران واژه فرودگاه ساخته شد و در افغانستان میدان هوایی)؛ 8- نیازهای طبیعی (در ایران که مرز دریایی زیادی وجود دارد، واژه‌های زیادی برای دریانوردی و وسایل نقلیه روی آب می‌توان یافت؛ اما افغانستان به دلیل محصور بودن در خشکی واژگان چندانی در این زمینه ندارد).

یک زبان و دو نام» در این بخش کاظمی بر این مسئله متمرکز می‌شود که چرا با وجود شباهت و بلکه همسانی، دو نام مختلف دارد. وی فرضیات مختلف در این باره را بررسی کرده و نادرستی تک‌تک‌شان را نشان می‌دهد. از جمله اینکه دری، گونه خاصی از فارسی است که در افغانستان رواج دارد. وی برای نشان دادن این نادرستی، متون نثر و اشعار بسیاری را از شعرا و ادیبانی همچون ناصرخسرو، فردوسی، منوچهری، مسعود سعد، سنایی غزنوی، انوری، خاقانی، نظامی، عطار، سعدی، امیرخسرو دهلوی، مولانا، حافظ، اوحدی مراغه‌ای، جامی، وحشی بافقی، فروغی بسطامی، اقبال لاهوری، ملک‌الشعرای بهار، شهریار و قهار عاصی گواه می‌آورد که نشان می‌دهد کاربرد نامهای دری و فارسی برای این زبان یکسان است و این دو واژه به جای یکدیگر می‌نشینند.
بی‌تردید حرف اصلی و رک و راست را نجیب مایل هروی بیان کرده، آنجا که می‌نویسد: اینکه امروزه زبان فارسی رایج را در افغانستان دری می‌نامند و در ایران فارسی و در تاجیکستان تاجیکی، فکری است که خاستگاه استعماری دارد» و در ادامه در این باره توضیح بیشتر می‌دهد (ص: 66).

کاظمی در ادامه همین بخش، نشان می‌دهد که زبان رسمی و رایج در افغانستان نیز همیشه با نام فارسی شناخته می‌شده و برای اثبات این مدعا، بسیاری از اسناد رسمی، نشریات و کتب تاریخی و ادبی افغانستان تا پیش از سال 1343 را نشان می‌دهد که در همه آنها نام فارسی» به کار می‌رفته است. اما در این دهه و سال 1343 که اوج ملی‌گرایی افغانستان بر پایه پشتون‌گرایی بود، به یکباره نام زبان را از فارسی به دری» تغییر می‌دهند (ص: 69). به باور دکتر ولی پرخاش ، واقعیت این است که این مدافعان نظریه ملی‌سازی محض پشتو بودند که با پذیره شدن دری به جای فارسی میان دو گونه یک زبان مشترک، در ذهن خودشان خدشه آفریدند و تفاوت تراشیدند» (صص: 71-2). این نکته اکنون نیز به همین شکل ادامه دارد؛ به گونه‌ای که استادان زبان و ادب فارسی در افغانستان بر نام فارسی تأکید دارند و حاکمان که غیرتاجیک‌اند، اصرار بر دری نامیدن این زبان دارند.

کاظمی به یک ایراد دیگر دری نامیدن زبان‌شان هم اشاره دارد؛ فارسی در همه جای دنیا به‌عنوان یک زبان پربار شناخته شده است، اما در هیچ کتابخانه‌ای در کشورهای دیگر نمی‌توان قفسه‌ای برای کتابهای دری یافت (ص: 75).

در بخش دیگر، کاظمی به افتخارات فرهنگی» می‌پردازد. در اینجا کاظمی به درستی گلایه‌های مردم افغانستان را درباره مصادره مفاخر افغانستان امروز به نام ایران امروز بیان می‌کند. وی شرح می‌دهد که در گذشته نام ایران به مناطقی بسیار فراتر از مرزهای ی ایران امروز اطلاق می‌شد و کشور ایران این شانس را داشته که این نام را حفظ کند. اما بهتر است اشاره شود که آن همه مفاخر فرهنگی مربوط به ایران بزرگ فرهنگی بوده که امروزه در سرزمینهای مختلفی تکه تکه شده است. خلاصه آنکه مردم افغانستان دوست داشتند در وضعی که فارسی‌زبانان افغانستان و تاجیکستان زیر فشار حاکمیتهایی غالباً فارسی‌ستیز بودند و دست‌شان از همه جای کوتاه بود، مردم ایران هم از جانبی دیگر به این فشار نیفزایند» (ص: 81).

داد و ستدهای زبانی» برخی واژگان ممکن است در ایران با افغانستان متفاوت باشد. همانگونه که در برخی موارد افغانستانی‌ها می‌توانند از واژه‌هایی که در ایران کاربرد یافته‌اند استفاده کنند، بسیاری از واژه‌ها را هم می‌توان یافت که در افغانستان کاربرد داشته و بهتر و مناسب‌تر از واژه‌هایی است که در ایران به کار می‌رود. داد و ستد زبانی بین این دو کشور می‌تواند به پربارتر شدن زبان فارسی در هر دو سوی این مرزهای ساختگی یاری برساند و در این راه برخی نمونه‌ها را بیان می‌کند. البته برخی موارد هم جای چند و چون دارد. برای نمونه گچِ نوشتن را در افغانستان تباشیر می‌گویند و کاظمی با این استدلال که ممکن است با گچ ساختمانی اشتباه شود، تباشیر را مناسب‌تر می‌داند (ص: 105). اما باید در نظر داشت که هر واژه را در زمینه متنی‌اش معنا می‌کنند و می‌فهمند. زمانی که معلم به دانش‌آموز می‌گوید: برو دو تا گچ بیاور» دانش‌آموز سریع می‌فهمد که منظور معلم گچ نوشتن است نه گچ ساختمانی. یا اگر یک بنّا به فروشگاه مصالح ساختمانی رفته و بگوید چهار تا گچ بدهید، فروشنده ذهنش به سمت گچ نوشتاری نمی‌رود. و یا واژه هفت‌تیر در زبان فارسی ایران را نامناسب‌تر از تفنگچه افغانستانی می‌داند که یکی از دلایلش، تشابه با میدانِ هفتِ تیر در تهران است (ص: 107). اما باید به خاطر داشت آن میدان را هفتِ تیر (با کسره پس از واژه هفت) می‌نامند و صدا می‌زنند که متفاوت از هفت‌تیر است. دیگر اینکه اگر کسی گفت بیا برویم هفتِ تیر»، کسی فکر نمی‌کند منظورش این است که برویم به سراغ تفنگ هفت‌تیر. یا اگر کسی گفت: با هفت‌تیر شلیک کرد»، کسی گمان نمی‌برد که با میدان هفتِ تیر شیلک کرده است.

همچنین کاظمی بارها (حتی در کتابهای دیگری همچون این قند پارسی») به فعل‌هایی همچون بهل» و هشتن» اشاره می‌کند که در افغانستان رایج است و می‌تواند در ایران نیز مورد استفاده قرار گیرد. به‌عنوان یک بختیاری که البته سالها درباره فرهنگ و زبان مازندرانی مطالعه و پژوهش کرده‌ام می‌دانم این فعل‌ها در گویش این دو منطقه (و برخی مناطق دیگر) نیز رایج است. همچنانکه واژه سنگ‌پشت» نیز به‌عنوان نام دیگر لاک‌پشت که کاظمی اشاره می‌کند همچنان در افغانستان رواج دارد، در بسیاری نقاط ایران هم رایج است (من در میان بختیاری‌ها به جز نامهای لاک‌پشت و سنگ‌پشت، کاسه‌پشت» را هم برای اشاره به این جانور شنیده‌ام).

فارغ از این بحثهای حاشیه‌ای، به‌طور کلی کاظمی به درستی نشان می‌دهد از نظر واژگان، فارسی ایران پربارتر است و از نظر آوایی (تلفظ) فارسی افغانستان (ص: 119). اما مشکل اصلی اینجاست که هر کس در افغانستان بخواهد از واژه‌های فارسی رایج در ایران استفاده کند، متهم به ایرانی‌نمایی» می‌شود و با واکنشهای منفی روبرو خواهد شد (ص: 107) و از سوی دیگر، فارسی‌زبانان ایرانی آشنایی چندانی با ویژگی‌های فارسی افغانستان و توانمندی‌هایش ندارند.

بهسازی زبان معیار در افغانستان» این بخش پایانی به مسئله زبان فارسی در افغانستان، مشکلات و مسائلش، و نیز راهکارهایی برای اصلاح این زبان می‌پردازد. با توجه به اینکه زبان رسمی افغانستان، گویش پایتخت است که دارد لهجه‌های محلی را حذف و در خود حل می‌کند، می‌تواند با این لهجه‌ها وارد تعامل شده و واژه‌های اصیل را از آنها وام بگیرد؛ همچنانکه می‌تواند از فارسی رایج در ایران به‌عنوان یک زبان معیار یاری بگیرد و البته می‌تواند با زبان پشتو نیز تعامل داشته باشد. برای ناهماهنگی‌ها و نادرستی‌ها در رسم‌الخط نیز باید چاره‌ای اندیشیده شود.

کتاب با یک پایانه» که جمع‌بندی مطالب است، به پایان می‌رسد و سپس پیوستها را می‌خوانیم که شامل واژه‌نامه، یک نظرسنجی، کتاب‌نامه و نام‌نامه است. در این میان به ارائه توضیحاتی درباره واژه‌نامه و نظرسنجی می‌پردازیم.

در واژه‌نامه، به مهمترین واژه‌هایی که در ایران و افغانستان متفاوت به کار می‌روند اشاره شده است.
اما جالبترین و اسفبارترین پیوست، نتایج نظرسنجی است که کاظمی از تحصیل‌کردگان مشهدی به دست آورده و نشان می‌دهد ایرانیان تحصیل‌کرده و به‌ویژه خراسانیهایی که هم‌مرز با افغانستان‌اند، اطلاعات‌شان درباره زبان رایج در افغانستان و مفاخر آن سرزمین بسیار اندک است. در این باره کاظمی در آخرین سطرهای کتابش می‌نویسد: یکی از انگیزه‌های من در نوشتن این کتاب، رنجی بود که از ناآگاهی مردم ایران نسبت به زبان، ادب، تاریخ، جغرافیا و خلاصه همه آثار تمدنی این وطن فرهنگی -جز آنچه در ایران کنونی واقع شده است- می‌بردم. نتیجه این نظرسنجی برایم از سویی خوشایند بود چون آنرا مطابق فرضیاتی یافتم که با آنها دست به نوشتن برده بودم، ولی از سویی ناخوشایند بود، چون این رنج را تشدید کرد» (ص: 2).

پی‌نوشت: کاظمی در همین باره و پس از چاپ نخست کتاب همزبانی و بی‌زبانی»، سلسله یادداشتهایی را در نشریه انصاف منتشر کرد که بعدها به‌صورت کتابی جداگانه با نام این قند پارسی» (تهران: عرفان. 1389) منتشر گردید. دست‌کم نیمی از مطالب این کتاب، تکرار مطالب همزبانی و بی‌زبانی است که البته به نظر می‌آید برای مخاطبان نشریه انصاف نوشته باشد و نیمی دیگر، مطالبی تازه. شاید کاظمی با این کار خواسته این همزبانی را آنچنان تکرار کند تا فارسی‌زبانان دو سوی مرز را به اندیشیدن، بررسی و آموختن بیشتر درباره زبان فارسی در سوی دیگر مرز بنشاند.



دارکنِس و وَندِنبوش برگردان آتوسا رستم بیک تفرشی

موضوع زبان و مذهب» از مباحث نسبتا جدید زبان­شناسی اجتماعی است و در واقع رشد نظام­مند حوزۀ زبان و مذهب» به عنوان شاخه­ای از زبان­شناسی اجتماعی به دهۀ گذشته می­رسد[2]. با نگاهی اجمالی به تاریخچۀ زبان­شناسی اجتماعی درمی­یابیم که اهمیت مذهب به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در پژوهش­های مرتبط با تنوع زبانی، تغییر زبان، حفظ زبان، ت­ها و برنامه­ریزی زبانی در آثار برخی از افرادی که به عنوان پدر این شاخۀ زبان­شناسی نام گرفته­اند، مشهود است. به عنوان نمونه، اینار هوگن[3]در زبان نروژی در آمریکا (1953)[4]» به موضوع وابستگی مذهبی، هویت و تغییر زبان در میان نروژی­های ساکن آمریکا می­پردازد.

مترجم: آتوسا رستم­بیک تفرشی[1]

موضوع زبان و مذهب» از مباحث نسبتا جدید زبان­شناسی اجتماعی است و در واقع رشد نظام­مند حوزۀ زبان و مذهب» به عنوان شاخه­ای از زبان­شناسی اجتماعی به دهۀ گذشته می­رسد[2]. با نگاهی اجمالی به تاریخچۀ زبان­شناسی اجتماعی درمی­یابیم که اهمیت مذهب به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار در پژوهش­های مرتبط با تنوع زبانی، تغییر زبان، حفظ زبان، ت­ها و برنامه­ریزی زبانی در آثار برخی از افرادی که به عنوان پدر این شاخۀ زبان­شناسی نام گرفته­اند، مشهود است. به عنوان نمونه، اینار هوگن[3]در زبان نروژی در آمریکا (1953)[4]» به موضوع وابستگی مذهبی، هویت و تغییر زبان در میان نروژی­های ساکن آمریکا می­پردازد. اثر فیشمَن[5] و همکاران با عنوان وفاداری زبانی در ایالات متحدۀ آمریکا[6]، (1966)» را می­توان راهنمایی برای رویکردهای میان­رشته­ای در نظر گرفت که به نقش عوامل مذهبی در فرایند فرایندهای تغییر و حفظ زبان در بافت مهاجرت می­پردازد. به غیر از هوگن و فیشمن، ویلیام ستوارت[7]  و چار فرگوسن[8] نیز به بررسی تأثیر متقابل زبان و مذهب پرداخته­اند. ستوارت (1968: 541) در رده­شناسی زبان­شناسی اجتماعی خود برای توصیف چندزبانگی ملی، نقش مذهبی زبان را (به عبارتی کاربرد اولیۀ زبان در تشریفات مذهبی یک مذهب خاص) به عنوان یکی از 10 نقش زبان فهرست می­کند. زمانی که مقالۀ دیوید کریستال[9] دربارۀ زبان و مذهب (1966) و مجلد ویراستۀ ویلیام سامارین[10] با عنوان زبان و مناسک مذهبی[11] (1976) منتشر شده بودند، فرگوسن (1982) جنبشی قدرتمند را در زمینۀ مطالعۀ همبستگی توزیع نظام­های خط و گسترش مذهب بنیان نهاد. فرگوسن (1982) با تکیه بر پژوهش­های پیشین به ضرورت بعد مذهبی در مطالعۀ الگوهای دوزبانگونگیِ کاربرد زبان[12] (فرگوسن 1959) و برنامه­ریزی زبان[13] (فرگوسن 1968) اشاره می­کند. در کنار همۀ این رویکردها، مطالعاتی که به جنبه­های زبانی ت مستعمراتی می­پردازند نیز به عوامل مذهبی توجه داشته­اند و به بررسی موشکافانۀ تأثیر فعالیت­های میسیونری در سراسر جهان بر معیارسازی و مستندسازی زبان­های در خطر پرداخته­اند. همچنین از طریق بررسی آشکار و منتقدانۀ تأثیرات دسیسه­آمیز» گسترش زبانی با انگیزه­های مذهبی رابطۀ بین زبان و مذهب و وضعیت گویشوران زبان را مورد مطالعه قرار می­دهند.

یکی از راه­هایی که ما را با گسترۀ پژوهش­های حیطۀ زبان و مذهب آشنا می­کند، بررسی چارچوب ارائه شده در دایره المعارف فشردۀ زبان و مذهب[14] (2001) ویراستۀ سایر و سیمپسون[15] است. به غیر از بخش هفتم این کتاب که به زیستنامۀ افراد تأثیرگذار این حیطه اختصاص داده شده است، شش بخش اصلی این دایره­المعارف به این شرح هستند: بخش اول: زبان در بافت مذاهب خاص: این بخش اطلاعات کلی دربارۀ تنوع وسیع مذاهب (به عنوان مثال، مذاهب سنتی آفریقایی، مذاهب بومی استرالیایی، مسیحی، بودایی، اسلام، یهودی و غیره) و به­ویژه بر نقش زبان در هر یک از این مذاهب متمرکز است. بخش دوم: متون مقدس و ترجمه: تمرکز در این بخش بر متون مقدس است (تورات، انجیل، قرآن و غیره) همچنین بر اهمیت ترجمۀ متون مذهبی تأکید می­شود. بخش سوم: زبان­ها و اسناد مذهبی: این بخش به نقش برخی از زبان­ها یا گونه­های زبانی (مانند لاتین کلیسایی، اسلاویای کلیسایی، آرامی یهودی، پنجابی و غیره) در تاریخ و توسعۀ مذهب می­پردازد. همچنین مدخل­هایی دربارۀ رشد الفبا، کشف و شناسایی خطوط قدیمی و برخی از متون مقدس قدیمی دارد. بخش چهارم: کاربردهای خاص زبان: این بخش عمدتا به موضوع کاربرد ویژۀ زبان در متون عبادی (مانند مانترا (ذکر)، گلاسولالیا (سخنان نامفهوم ناشی از خلسگی) و سکوت در متون وابسته به علوم الهی (مانند استفاده از استعاره، حکایات و غیره)، در بافت تجربه­های مذهبی (مدیتیشن و غیره) و در زندگی روزمره (مانند دعا و نفرین) می­پردازد. بخش پنجم: باورهایی دربارۀ زبان: این بخش مباحث فلسفی در باب زبان مذهبی در آیین بودایی، مسیحیت و هندوئیسم را پوشش می­دهد. همچنین به باور وجود قدرت جادویی واژه­ها و اسامی در زبان می­پردازد. بخش ششم: مذهب و مطالعۀ زبان:  این بخش شامل مقالاتی است که توسط پژوهشگران در این حیطه نگارش شده است (مانند، پژوهش­هایی در زبان­شناسی عربی، چینی، فارسی) و یا موضوع پژوهش­های گروهی بوده است (مانند مدرسۀ تابستانی زبان­شناسی).

اسپولسکی[16] (2006) نیز چارچوبی را برای بررسی رابطۀ زبان و مذهب ارائه داده است که این جنبه­ها را در بر می­گیرد: 1- تأثیر مذهب بر زبان: موضوعاتی که در این حیطه می توانند مورد بررسی قرار گیرند شامل تأثیر مذهب بر انتخاب زبان، حفظ زبان و قرض گیری واژگانی است. 2- تقابل زبان و مذهب: پژوهش­ در این جنبه، به عنوان مثال به اثر متقابل مذهب و زبان در جوامع چندزبانه  می پردازد. آنچه در نتیجل این تعامل به خطر می افتد تک زبانگی و جمع­گرایی مذهبی است. 3- تأثیرات زبان و مذهب: یکی از موضوعاتی که در این حیطه می تواند مورد بررسی قرار گیرد نقش زبان در شکل­گیری اجتماع­های مذهبی است. 4- زبان، مذهب و باسوادی: در این حیطه جنبه­هایی مانند تأثیر زبان و مذهب بر باسوادی مورد بررسی قرار می­گیرند. البته اسپولسکی خود، این طبقه­بندی را کاملا قانع­کننده نمی­یابد و اذعان می­دارد که در این چارچوب همۀ ابعاد پوشش داده نمی­شوند( اسپولسکی، 2006: 7).

ویلیامز[17]، زبان­شناس وی در کتاب خود با عنوان زبان­شناسی اجتماعی، نقدی جامعه­شناختی (1992)» یک فصل را به کارکردگرایی ساختاری پارسونی[] اختصاص داده است. ویلیامز توضیح می­دهد که چگونه کارکردگرایی ساختاری ظرفیت انسانی برای ایجاد و انتقال فرهنگ» را به  ظرفیت کلی­تر سازگاری با محیط» ارتباط می­دهد. مذهب در اینجا نقش مرکزی ایفا می­کند و همگانی تکاملی اولیه» در نظر گرفته می­شود. با وجود این برای اینکه عملکرد مؤثری داشته باشد باید از طریق زبان در مقام دومین همگانی تکاملی» در فرایند ارتباط دخیل باشد. همانند خویشاوندی (از منظر تولید نسل اهمیت دارد) و فناوری (از منظر ارتباط با محیط فیزیکی حائز اهمیت است)، مذهب و زبان نیز به عنوان عناصر مردم­شناختی در تحول بشر در نظر گرفته می شوند. رابطۀ نزدیک بین زبان و مذهب و انعکاس آن در گاهوارۀ تمدن از گذشته­های دور مورد توجه بوده است و در بسیاری از مذاهب و اسطوره­ها منشأ الهی برای زبان در نظر گرفته شده است. در عین حال، از زبان مذهبی[19]» هم سخن به میان آمده است.

زبان مذهبی را در مفهوم خرد آن می­توان اینگونه تعریف کرد: زبانی که به طور مداوم توسط مذهب یا در حوزۀ مذهبی» مورد استفاده قرار می­گیرد (سامارین، 1987: 85). در این مفهوم، زبان مذهبی نوعی زبان است که به طور خاص در فعالیت­های مذهبی مورد استفاده قرار می­گیرد و کاربردهای دیگر آن بسیار محدود است شاید به یکی از دروس مدرسه یا در مقام یک زبان ادبی یا پژوهشی (فسولد، 1987: 77-78) محدود شود و  حتی در آن صورت نیز هدف زبان مذهبی عمدتا ایجاد امکان مشارکت نویسنده یا پژوهشگر در رسومات مذهبی است (بیکر[20]، 2000: 178-179 دربارۀ مذهب و یادگیری زبان)

نقش مذهب در معیارسازی زبان و نیز بر گسترش جغرافیای زبان از موضوعات مطرح در این حیطه است. ترجمه متون مقدس بر فرایند معیارسازی بسیاری از زبان­ها نیز تأثیر داشته است. به عنوان نمونه، برخی از زبان­های اقلیت و ناحیه­ای در سراسر اروپا هنوز در فرایندهایی چون انتخاب هنجار، تدوین و غیره با چالش مواجه هستند. مذهب در گسترش تنوع زبانی نیز نقش مهمی ایفا می­کند و به ویژه مبلغین مذهبی می­توانند با آموزش و واژگان و دستور یک زبان مذهبی در گسترش جغرافیایی آن تأثیرگذار باشند.

رابطۀ بین زبان، مذهب و نشانگرهای هویت نیز از دیگر چارچوب­های پژوهشی این حیطه به­شمار می­رود. مفهوم هویت طبق تعریف هارمان[21] (1995:8) اینگونه است: یک اصطلاح کلی که طیفی از تجربه­های متفاوت را پوشش می­دهد». البته این به آن معنی نیست که نمی­توان هویت یا فرایند همزادپنداری را به شیوه­ای نظام­مند مورد بررسی قرار داد. هارمان (1996:22) از منظری انسان محور­، مکانیسم همزادپنداری به این معنا است که فرد سعی می­کند دنیا را به شیوه­ای دوتایی مقوله­بندی کند، بر مبنای آنچه که فرد هست یا می­خواهد باشد و یا آنچه که فرد نیست یا نمی­خواهد باشد. بررسی رابطۀ بین هویت و مذهب نیز از دیگر حیطه­های زبان­شناسی اجتماعی است.

آنچه مسلم است مرور چارچوب­هایی که تا کنون ارائه شده است به این معنا نیست که همۀ چاچوب­ها بررسی شده است. ولی به یقین می­توان گفت که رابطۀ بین زبان و مذهب از جنبه­های مختلف می­تواند مورد توجه زبان­شناسی اجتماعی قرار گیرد و خود از عرص­های پژوهشی وسیعی است که کم­تر به آن پرداخته شده است.

منابع

Baker, Colin (2000): A parents’ and teachers’ guide to bilingualism (2nd edition). Clevedon:Multilingual Matters.

Crystal, David (1966): Language and religion. In: Sheppard, Lancelot (Ed.): Twentieth century Catholicism. New York: Hawthorn Books, 11-28.

Darquennes, J., & Vandenbussche, W. (2011). Language and religion as a sociolinguistic field of study: some introductory notes.Sociolinguistica: Internationales Jahrbuch für Europäische Soziolinguistik= International Yearbook of European Sociolinguistics= Annuaire International de la Sociolinguistique Européenne, (25), 1-11.

Fasold, Ralph (1987): The sociolinguistics of society. Oxford: Blackwell.

Ferguson, Charles (1959): Diglossia. In: Word 15, 325-340.

Ferguson, Charles (1968): St. Stefan of Perm and applied linguistics. In: Fishman, Joshua A./Ferguson, Charles/ Das Gupta, Jyotirinda (Eds.): Language problems of developing nations. New York: Wiley, 253-265.

Ferguson, Charles (1982): Religious factors in language spread. In: Cooper, Robert L. (Ed.):Language spread. Bloomington: Indiana University Press, 95-106.

Fishman, Joshua A. (2006): A decalogue of basic theoretical perspectives for a sociology of language and religion. In: Omoniyi/ Fishman (Eds.), 13-25.

Fishman, Joshua A. et al. (1966): Language loyalty in the United States. The maintenance and perpetuation of non-English mother tongues by American ethnic and religious groups. The Hague: Mouton.

Haarmann, Harald (1995): Europeanness, European identity and the role of language – Giving profile to an anthropological infrastructure. In: Haarmann, Harald (Ed.): Europنische Identitنt und Sprachenvielfalt (Sociolinguistica 9). Tubingen: Niemeyer, 1-55.

Haarmann, Harald (1996): Identitat. In: Goebl, Hans/ Nelde, Peter H./ Wolck, Wolfgang/ Stary, Zdenek (Eds.): Kontaktlinguistik. Band I. Berlin/ New York: de Gruyter, 2-233.

Haugen, Einar (1953): The Norwegian language in America: A study in bilingual behavior. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Samarin, William (1976): Language in religious practice. Rowley, MA: Newbury House.

Samarin, William J. (1987): The language of religion. In: Ammon, Ulrich/ Dittmar, Norbert/ Mattheier, Klaus J. (Eds.):Sociolinguistics. An international handbook of the science of language and societyVol 1. Berlin/ New York: de Gruyter, 85-91.

Sawyer, John F.A./ Simpson, J.M.Y. (Eds.) (2001): Concise encyclopedia of language and religion. Amsterdam: Elsevier.

Spolsky, Bernard (2006): Introduction. Part II. In: Omoniyi/ Fishman (Eds.), 4-9.

Stewart, William (1968): A sociolinguistic typology for describing national multilingualism. In: Fishman, Joshua A. (Ed.): Readings in the sociology of language. The Hague: Mouton, 531-545.

Williams, Glyn (1992): Sociolinguistics. A sociological critique. London: Routledge.

[1] . استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

[2] . این مقاله ترجمه و تلخیص مقالۀ دارکنِس و وَندِنبوش (2011)، با عنوان زبان و مذهب به عنوان شاخه­ای از زبان­شناسی اجتماعی : برخی نکات مقدماتی» است.

[3]. Einar Haugen

[4]. The Norwegian Language in America

[5]. Joshua A.Fishman

[6]. Language Loyalty in the United States

[7]. William Stewart 

[8]. Charles Ferguson

[9]. David Crystal

[10]. William Samarin’s

[11]. Language in Religious Practice

[12]. Diglossic patterns of language use

[13]. language planning

[14] .Concise encyclopedia of language and religion

[15] .John F. Swayer and J.M.Y. (‘Seumas’) Simpson

[16]. Spolsky

[17] .Williams

[] .Parsonian

[19]. religious

[20] Baker

[21] Haarmann


آخرین جستجو ها

نوین بتن،دستگاه فوم بتن،فوم شیمیایی،بلوک سبک ،مواداولیه بتن سبک مُحَمَّدغَفُورَرئِیِسِیَان دکوراسیون داخلی و بازسازی ساختمان کمیته راگبی استان تهران میهن تون دانلود انیمیشن اخبار و نقد پایگاه بسیج شهید قلندری بندرانزلی cumeroti car obd tools blog تیک ایت puffgiperva